wtorek, 25 czerwca 2013

Czas teraźniejszy w języku niderlandzkim - o.t.t.

Język niderlandzki ma w sumie osiem czasów, w tym pięć tych najczęściej używanych. Dziś przedstawiam pierwszy z nich - onvoltooid tegenwoordige tijd (o.t.t.) - czas teraźniejszy niedokonany w dosłownym tłumaczeniu, a przekładając z polskiego na "nasze" - po prostu czas teraźniejszy.

Zanim zaczniemy odmieniać czasowniki niderlandzkie, trzeba wiedzieć, że zbudowane są one zawsze z rdzenia (de stem) i z końcówki (de uitgang). Rdzeń zmienia się niewiele lub wcale, końcówka - jak kobieta - zmienną jest z natury ;) 

Zobaczmy, jak to wygląda w praktyce: 

maken - robić

rdzeń: maak-      końcówka: -en

 "a" w tym wyrazie to tzw. "długie a", akcentowane. Słychać to w wymowie. Rdzeń wyrazu najłatwiej znaleźć patrząc na pierwszą osobę liczby pojedyńczej - ik 

ik maak                
jij maakt
hij / zij / het / u maakt

wij maken
jullie maken
zij maken

Tak więc czas teraźniejszy można zapisać schematycznie w ten sposób:

ik - rdzeń
jij - rdzeń + t
hij / zij / het / u - rdzeń + t

wij - bezokolicznik
jullie - bezokolicznik
zij - bezokolicznik

Uwaga: końcówka t znika w drugiej osobie liczby pojedyńczej (jij), jeśli stosujemy szyk przestawny - zazwyczaj w pytaniach lub zdaniach złożonych (maak jij). 

Tak więc powiemy:

Jij maakt een taart. 
Robisz ciasto. 

Ale zapytamy w taki sposób:

Maak jij een taart? 
Czy robisz ciasto? 

W powyższy sposób odmienia się większość czasowników. Dla jasności rozłóżmy jeszcze kilka z nich na czynniki pierwsze:

koken - gotować
rdzeń: kook-      końcówka: - en

spelen - bawić się
rdzeń: speel-      końcówka: - en

leren - uczyć się
rdzeń: leer-        końcówka: - en

Widać wyraźnie zasadę odmiany, prawda? Od tej zasady jest jeden wyjątek:

Wyjątek: Gdy rdzeń czasownika kończy się na literę "t", opuszczamy końcówkę, żeby uniknąć podwójnego "t" na końcu wyrazu. Dotyczy to m.in. czasowników takich jak: 
kosten - kosztować
rusten - odpoczywać
praten - rozmawiać

Przykład: 
praten
rdzeń: praat-       końcówka: -en

ik praat
jij praat
hij / zij / het / u praat

wij praten
jullie praten
zij praten

Warto jeszcze zaznaczyć, że gdy używamy szyku przestawnego w przypadku tych czasowników, żadne "t" już nie znika! Końcówka "t" już zniknęła wcześniej i zostaje tylko "t" należące do rdzenia. Tak więc czasownik wygląda tak samo zarówno w zdaniu oznajmującym:

Jij praat met je moeder
czyt. Jaj prat meć je muder.
Rozmawiasz ze swoją matką.

jak i w pytaniu:

Praat jij met je moeder? 
czyt. Prać jaj meć je muder?
Czy rozmawiasz ze swoją matką? 

Różnica jest tylko w wymowie, bowiem tam, gdzie "t" na końcu wyrazu zbiega się z "jij" (met jij, praat jij) jest wymawiane jak "ć". 

Tyle na dziś wystarczy. To i  tak potężna dawka wiedzy jak na jeden raz. Zapewniam jednak, że to wszystko szybko wchodzi w krew temu, kto obraca się w holenderskojęzycznym środowisku. 

Następnym razem będzie coś lżejszego dla miłośników piłki nożnej ;) 

8 komentarzy:

  1. Dlaczego podwaja pani samogłoski w środku?
    Nie rozumiem.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bo są to samogłoski tzw długie, akcentowane. I to nie ja je podwajam, tylko Holendrzy ;)

      Usuń
    2. 1. One muszą być pisane, tak?
      2. A jeśli napisałbym samo "Ik prat"?
      3. Każdy czasownik regularny tak ma?

      Usuń
    3. ps Co jest z czasownikiem "werken" ?
      Rdzeń = werk i wychodzi "Ik werk", czy "e" też trzeba podwoić?

      Usuń
    4. ad.1. Tak, to jest poprawny zapis.
      ad.2. To jest błąd, choć pewnie byłby zrozumiany.
      ad.3. Nie każdy. To zależy od ilości spółgłosek. W wyrazie "praten" po a jest tylko jedna spółgłoska - t. W wyrazie "werken" po e (w rdzeniu) są dwie spółgłoski - r, k. Dlatego to e jest krótkie czyli pojedyńcze.

      Usuń
  2. Witam, czyli w 2 os. l. poj. - jij, końcówka -t zanika nie tylko w pytaniu? w zdaniu przestawnym również? np. Morgen "ga" jij naar Amsterdam. (Jutro jedziesz do Amsterdamu.)czy powinno być "gaat"?

    OdpowiedzUsuń
  3. Witam mam pytanie co do czasownika komen - czemu tam nie podwijamy samogłoski ? Czy to jest jakiś wyjątek ?

    OdpowiedzUsuń

Podziel się ze mną swoją opinią - z przyjemnością przeczytam Twój komentarz :) Podpisz się jednak proszę, zwłaszcza jeśli oczekujesz odpowiedzi.