Nietypowe przymiotniki

Rozmawiałam kiedyś z uroczą czterolatką o rodzinie. Wymieniałyśmy się imionami naszych mam, babć, dziadków, ojców, braci i sióstr. Kiedy wspomniałam, że moja babcia już nie żyje, dziewczynka odpowiedziała ze swoistą dumą: A mój dziadek jest super martwy! (Mijn opa is superdood!) Pewnie chciała przez to wyrazić, iż odszedł już dawno temu, niemniej takie zestawienie wydało mi się dość zabawne, jako że określenie "super" nasuwa skojarzenie z rzeczami pozytywnymi, natomiast śmierć do takich zupełnie nie należy. Nie znalazłam owego słowa w żadnym słowniku, więc wnioskuję, że moja rozmówczyni była jego autorką ;) Spotkałam jednak sporo innych  złożonych przymiotników, które nadają zwykłej wypowiedzi wyjątkowe barwy emocjonalne. Oto i one: 

snikheet - palący, upalny, tak gorący, że można płakać (snikken - szlochać). (Osobiście nigdy nie płakałam z powodu upałów, wręcz przeciwnie, ale Holendrom tak to się kojarzy.)

ijskoud - bardzo zimny, lodowaty (het ijs - lód)

pikdonker - bardzo ciemny, jak smoła (pek - smoła)

piepklein - bardzo mały, Przywodzi mi na myśl małe kurczaczki, które jeszcze nie umieją porządnie piać, tylko piszczą cienko (piepen - piszczeć)

apetrots - dumny jak małpa

beeldschoon - piękny jak obrazek, jak z obrazka (het beeld - obraz)

peperduur - drogi jak pieprz. To porównanie nawiązuje do czasów, gdy przyprawy przywoziła z Indii Kompania Wschodnioodyjska (Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC) i taki kilkumiesięczny transport statkiem słono kosztował. O własnie, widzicie? My też cenimy przyprawy, tylko dla nas sól jest cenniejsza niż pieprz ;) 

stokoud - bardzo stary, tak wiekowy, że musi podpierać się laską przy chodzeniu (de stok - laska), choć w ten sposób można mówić nie tylko o ludziach, ale również o przedmiotach. 

rotvervelend - są rzeczy przykre, nieznośne, irytujące i takie Holendrzy określają mianem vervelend. Jeśli natomiast coś jest wybitnie uciążliwe i dokuczliwe, czasem wręcz obrzydliwe jak np.: zgnilizna (de rot), możemy powiedzieć rotvervelend. 

fonkelnieuw - nowy, jeszcze błyszczący (fonkelen - błyszczeć) lub świecący (gloeien - świecić), wtedy można użyć słówka gloednieuw

keihard - trudny, twardy jak głaz (de kei - otoczak, głaz)

razendsnel - bardzo szybko, pędem, (razen - pędzić, gnać, ale również wściekać się)

stomverbaasd - totalnie zdziwiony, zaskoczony, oniemiały, ogłupiały (stom - głupi, ale również niemy) 

No i na koniec grupa przymiotników, których znacznie zostało wzmocnione słowem śmierć, martwy (dood). Jest ich całkiem sporo i wiele z nich nawet w literalnym tłumaczeniu na polski brzmi znajomo. Zresztą zobaczcie sami: 

doodsbang - śmiertnelnie przerażony

doodsbleek - śmiertelnie blady

doodziek - śmiertelnie chory

doodgewoon - najzwyklejszy

doodsimpel - śmiertelnie proste

doodtoevallig -  zupełnie przypadkowe

doodeenvoudig - bardzo proste, zupełnie nieskomplikowane

doodmoe - śmiertelnie zmęczony

doodstil - śmiertelnie cicho, bardzo cicho

Takich złożonych przymiotników jest w języku niderlandzkim znacznie więcej. Ja wybrałam te, z którymi sama się najczęściej spotykam, ale jeśli jesteście ciekawi innych zestawów, polecam stronę dbnl.org, z której korzystałam przy pisaniu tej notatki. A jeśli macie swoje ulubione określenia - niewymienione powyżej - chętnie je poznam i przeczytam o nich w komentarzach!  

"Dumny jak małpa...? Nieee... A dlaczego?"
(belgianchocolate / Foter / CC BY-NC)

Dziecko czyli kto?

Dzieci rosną szybko. Za szybko czasem, jednak w Polsce, jak przestaną być noworodkiem, stają się niemowlakiem, a potem na kilka lat przyjmują miano dziecka. A w Holandii? No własnie tu sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Pozostając jeszcze w klimacie Dnia Dziecka zapraszam Was na krótki przegląd słownictwa związanego z dziećmi w różnych grupach wiekowych. 

de pasgeborene - noworodek, kilkudniowy lub kilutygodniowy obywatel

de baby - niemowlak, bejbik, żyje na tym świecie krócej niż rok

de dreumes - zaczyna już chodzić, taka pociecha od roku do dwóch. Niektórzy odnoszą się w ten sposób tylko do chłopców. W Belgii w ogóle nie występuje.

de peuter - od 1,5 roku do 4 lat, z takim już można pogadać

de kleuter - 4 - 6 lat, zaczyna szkolną przygodę w Holandii, w Polsce - przedszkolak

het schoolkind - to uczeń szkoły podstawowej w wieku od 6 do 13 lat

de puber - nastolatek, 13 - 17 lat, tester cierpliwości rodzicielskiej

Podobają mi się te nazwy, brzmią bardzo dziecięco w moich uszach. Oczywiście każdą z nich można zastąpić słówkiem - het kind (dziecko) w razie potrzeby, ale po co, skoro już znamy tyle innych zamienników? :)

Schoolkinderen (Cristiano de Jesus / Foter / CC BY-NC)

O kreciku po holendersku

Dziś Dzień Dziecka - jeden z ulubionych dni w kalendarzu polskich maluchów i tych trochę starszych też ;) Niestety, mimo iż teoretycznie jest to międzynarodowe święto, najmłodsi holenderscy obywatele nie mają szczególnych powodów do radości, bowiem nikt ich dziś nie rozpieszcza. Po prostu nie ma takiego zwyczaju i już. Ja jednak chcę ten dzień wykorzystać do zaprezentowania Wam jednej z moich ulubionych piosenek dla dzieci w wieku przedszkolnym pt.: Molletje czyli krecik. Posłuchajcie!

Krótka, prosta, przyjemna dla ucha, prawda? Z pewnością wielu z Was zrozumiało też bez trudu każde słowo. Dla pewności jednak spójrzmy na tekst:

Onder de grond,

onder de grond,

daar woont een mol

in zijn jasje van bont.

graaft er een gang,

tien meter lang,

zand op z’n snuitje

en zand op z’n wang.

Molletje kan bijna niet zien.

dat is toch gevaarlijk misschien?

Molletje, straks stoot je je kop.

Zet voortaan altijd je bril maar op!

(tekst: Lea Smulders, muz. Hans Peters jr.)

Przetłumaczmy jeszcze dla pewności rzadziej używane słówka:

het bont - tutaj jako rzeczownik - futro, ale może występować również jako przymiotnik - kolorowy

graven - kopać w ziemi. Uwaga - nieregularna odmiana: ik graaf, hij graaft

de snuit - pysk

Ta piosenka jest dosyć popularna. Istnieje duża szansa, że i Wasze dzieci ją znają,  jeśli chodzą do jakiegoś przedszkola (kinderdagverblijf, kinderopvang). No to teraz możecie już śpiewać razem i to ze zrozumienem!  

Pięknego Dnia Dziecka!

Słówko: koekeloeren - gapić się

Z pewnością znacie taki czasownik, jak kijken - patrzeć. Dziś chcę Wam przedstawić nieformalny odpowiednik tego słówka:

koekeloeren

gapić się

Najczęściej oznacza to patrzeć bezmyślnie siedząc bezczynnie.  Na przykład tak:

źródło: kodomut / Modern Chairs / CC BY

Koekelore to również tytuł programu dla dzieci, przypominającego trochę Ulicę Sezamkową. Posłuchajcie początkowej piosenki - znając już  kluczowe słówko zrozumiecie 75% całego utworu :)

Dla zainteresowanych więcej odcinków można znaleźć na www.schooltv.nl. Przyjemnego oglądania i do przeczytania w następnym poście!

Słówko: toch - jednak, przecież, mimo to

Są takie słówka, o które często się obijamy i to w bardzo zróżnicowanych kontekstach, co utrudnia ich zrozumienie. Tak jest na początku nauki, natomiast z biegiem czasu owe wieloznaczne wyrażenia wchodzą w krew i nawet nie zauważamy, kiedy sami zaczynamy ich nagminne używać - jako wtrącenia, przerywniki, ozdobniki lub wzmocnienia - ot, takie kwiatki rzucone to tu, to tam zazwyczaj w trakcie wypowiedzi ustnych. Zdanie bez nich jest zupełnie zrozumiałe, ale z owym ozdobnikiem nabiera mocy i brzmi płynniej, bardziej "po holendersku" ;) Do takich kwiatków należy słówko 

toch

jednak, przecież, mimo to

Zobaczmy jak to wygląda w praktyce na kilku przykładach: 

Het regende hard, maar ik ging toch naar buiten. Padało mocno, ale mimo to wyszedłem na zewnątrz. 

En toch. A jednak. 

Leuk toch? Fajnie, nie?

Nee toch? Naprawdę? Nie może być... To niemożliwe

Ik ben toch niet gek? Przecież nie jestem wariatem. (Polska wersja tej reklamy brzmi: Nie dla idiotów. ;) )

Ik ben verzekerd maar heb toch een factuur ontvangen. Jestem ubezpieczony a i tak otrzymałem fakturę. 

Ja toch.  Tak, oczywiście. 

Takie małe słówko a tyle możliwości. Leuk toch? :) 

żródło: screenpunk / Foter / CC BY-NC

Wyrażenie: een kort lontje hebben - mieć krótki lont

Twój sąsiad jest porywczy? Nastoletni brat łatwo wpada w złość? A może sam(a) masz wybuchowy charakter? Jak opisać taką osobę po niderlandzku? Za pomocą wyrażenia: 

een kort lontje hebben

mieć krótki lont

Prawda, że bardzo obrazowy zwrot? Wszak bomby z krótkim lontem eksplodują bardzo szybko. Jak więc użyć tego zwrotu w zdaniu? Na przykład tak: 

Mensen met een kort lontje kunnen hun woede slecht beheersten en worden gauw boos. (żródło)

Ludzie z krótkim lontem nie panują nad swoim gniewem i szybko wpadają w złość. 

Jongeren hebben vaak een kort lontje. 

Młodzi mają często krótki lont. 

W 2007 roku została nakręcona seria programów pod tytułem "Korte lontjes". Dziennikarka z ukrytą kamerą sprawdzała "długość lontów" czyli opanowanie różnych mniej lub bardziej znanych osób. To jeden z epizodów:

A jak Wasze lonty? Łatwo ulegacie emocjom czy raczej trudno Was wyprowadzić z równowagi? :)

źródło:
https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/een-kort-lontje-hebben

Jak wyznać miłość po holendersku?

Pojechałeś do pracy do Holandii i poznałeś dziewczynę. Albo podczas zagranicznego stażu spotkałaś przystojnego Holendra. Na co dzień rozmawiacie po angielsku, więc nie ma bariery komunikacyjnej. A może by tak z okazji Walentynek zrobić mu / jej niespodziankę i wyznać uczucia po niderlandzku? Zapewniam, że w języku ojczystym Kocham cię trafi do serca szybciej niż I love you! Tylko jak to powiedzieć? Oto kilka zwrotów, którymi możesz zaskoczyć swoją drugą połówkę. 

Ik hou van jou -  Kocham cię. 

Ik denk voortdurend aan jou - Ciągle o tobie myślę 

Ik heb je gemist - Tęskniłam/em za tobą 

Ik mis je - Brakuje mi ciebie, tęsknię. 

Je bent mijn alles - Jesteś dla mnie wszystkim 

Je bent mijn superheld - Jesteś moim bohaterem

Je bent de liefste - Jesteś najkochańsza/y

Je bent de allerliefste - Jesteś naj najkochańsza/y ze wszystkich

Jij bent adembenemend mooi - Jesteś oszałamiająco piękna. Dosłownie: Jesteś tak piękna, że zapiera mi dech. 

I jeszcze dwa najpopularniejsze określenia ukochanej osoby. W ten sposób można zwracać się zarówno do niej, jak i do niego, a także do dzieci.

lieverd - ukochana/y, kochanie

schat - skarbie, czasem wymawiane jako skat. Powszechna jest też zdrobniała forma - schatje. 

Na koniec zaś piosenka o miłości w wykonaniu Roxeanne razem z tekstem. Posłuchajcie, z pewnością znajdziecie tam kilka znajomych wyrażeń! 

A może Wasza holenderska druga połówka już znalazła dla Was oryginalne określenie? Lub sami wybraliście dla niej zdrobnienie? Podzielcie się, czekam na Wasze komentarze! 

I pięknego dnia Wam dziś życzę :) 

Photo credit: verbeeldingskr8 / Foter / CC BY-NC-SA

Zwroty: Jan Kowalski razy trzy

Dziś chcę Wam przedstawić trzech dżentelmenów. Każdy z nich ma na imię Jan (tak, tak, to również holenderskie imię!). Z pewnością spotkaliście kiedyś któregoś z nich, może nawet wszystkich trzech, a być może i sami jesteście czasem takim Janem? I płeć nie ma tu znaczenia, bo i kobiety można tak określić. Zamieszałam? To już wyjaśniam i prezentuję kolejno każdego z panów:

Jan met de pet 

Jan w czapeczce

Jan met de pet, żródło: foter.com

To przeciętny holenderski Kowalski, nie wyróżniający się z tłumu, o poglądach takich jak większość społeczeństwa,  średnim poziomie inteligencji i niezbyt zasobnym portfelu. 

Czasem ktoś może na przykład  tak o nim powiedzieć: 

Dat is te moeilijk voor Jan met de pet. To jest za trudne dla przeciętnego człowieka. 

Jan Modaal

przeciętnie zarabiający Kowalski

Jan Modaal, żródło: foter.com

To Jan ze średnimi dochodami, tzn takimi, jak większość społeczeństwa. Termin ten jest wykorzystywany zarówno przez innych Kowalskich, jak i polityków, którzy stawiają czasem takie pytania: Wat verdient Jan Modaal eigenlijk? Ile właściwie zarabia przeciętny Kowalski? 

Jan en alleman

Jan i cała reszta

Który to Jan? ;)  żródło: foter.com

Każdy i wszyscy razem czyli mnóstwo ludu, po prostu. Pół miasta lub wsi. Albo nawet całe miasto. Zdarza się, że wyrażenie ma negatywny wydźwięk, bo mało kto lubi tłumy. No i szanujące się osoby nie bywają w zatłoczonych miejscach, prawda? Mimo wszystko można spotkać też  pub, kawiarnię lub chór o takiej nazwie, co oznacza, iż nie wszyscy Holendrzy zadzierają nosa ;) Wtedy istotnie o takim miejscu mówimy: In de kroeg komt Jan en alleman. Do tego pubu  każdy przychodzi. 

To tyle o Janach na dziś.  Żeby jednak nie było za prosto dodam jeszcze, iż sami Holendrzy mieszają trochę z pisownią. Niektórzy bowiem polecają zapisywać te wyrażenia z małej litery - czyli jan en alleman, jan modaal, jan met de pet - bowiem imiona nie odnoszą się tu do konkretnych osób, lecz stanowią ogólne określenie. Nie będę się tu spierać, może być i tak. Choć osobiście wolę z dużej, bo zawsze to jednak imię.

źródła:

https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/groot-dictee-2009-uitleg

http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Modaal

http://apps.nrc.nl/stijlboek/jan-en-alleman-jan-en-alleman

Photo credit: Capt' Gorgeous / Foter / CC BY
Photo credit: Neil. Moralee / Foter / CC BY-NC-ND
Photo credit: Clair Graubner / Foter / CC BY-NC

Idiom: om de tuin te leiden - wyprowadzać w pole

Z pewnością znacie taki polski idiom: wyprowadzać kogoś w pole. Wiecie, że ma on swój odpowiednik w języku niderlandzkim? :)

om de tuin te leiden

oszukiwać, wyprowadzać w pole

Holendrzy, jeśli chcą kogoś oszukać, prowadzą go wokół ogrodu. Choć samo słówko de tuin - ogród znaczy tutaj tyle, co żywopłot, ogrodzenie. Prowadzenie kogoś dookoła płotu ma więc na celu ukrycie tego, co się za tym płotem znajduje. 

Teraz, skoro już zwrot ten jest jasny, nie powinniście mieć problemów ze zrozumieniem jeszcze jednego kawału o Holendrach:

Waarom heeft een Nederlander achter in zijn auto een plantenbak?
Om de politie om de tuin te leiden.

I jeszcze krótka podpowiedź dla zupełnie początkujących:
waarom - dlaczego
een Nederlander - Holender
achter - z tyłu
de plantenbak - kwiat w doniczce

Zastanawiam się, co powinni wozić Polacy, żeby wyprowadzać policję w pole...? :) A może macie pomysł, jak przetłumaczyć ten kawał wykorzystując przy tym polski idiom?

Tutaj to dopiero można prowadzić kogoś wokół ogrodu :) (żródło: foter.com)

źródło: https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/iemand-om-de-tuin-leiden

Belgowie i Holendrzy w dowcipach

Podobno dobrze jest mieć swojego zaprzyjaźnionego wroga. Wiadomo, czego się można po nim spodziewać. No i jest odpowiednie tło do porównań oraz temat do żartów. Tak żyją Holendrzy z Belgami, trochę jak Kargul z Pawlakiem, tylko bardziej kulturalnie i mniej emocjonalnie, a wzajemne antypatie i złośliwości ograniczają się do dowcipów, w których ta druga strona zawsze wypada blado. Dziś więc, pozostając jeszcze w wesołych sylwestrowo - noworocznych klimatach zapraszam Was na kilka żartów z osobliwymi słówkami w tle.

Jakie więc kawały Holendrzy opowiadają o Belgach? Na przykład takie: 

De Belgen gaan hun eerste raket lanceren. 

Belgowie odpalają swoją pierwszą rakietę. 

"En," vraagt een verslaggever, "waar gaat de reis naar toe?" 

I - pyta reporter - dokąd to będzie podróż? 

"Awel", zegt de Belg, "wij gaan naar de zon." 

Więc - mówi Belg - lecimy na słońce. 

"Naar de zon?" vraagt de reporter, "Maar daar is het toch veel te heet? Bent u niet bang dat de raket zal smelten?" 

Na słońce? - pyta reporter - Ale tam przecież jest za gorąco? Nie boi się pan, że rakieta się roztopi?

"Wat denkt gij?," antwoordt de Belg, "Wij zijn niet gek, hoor. We gaan natuurlijk 's nachts!"

Co pan myśli? - odpowiada Belg - Nie jesteśmy wariatami. Oczywiście polecimy nocą! 

Zauważyliście dwa wyróżnione słówka? Warto się nad nimi chwilę zatrzymać. 

awel - to wtrącenie w zdanie, które nic nie znaczy, często służy za początek wypowiedzi bohaterów belgijskich żartów ;) 

hoor - to również wtrącenie, które podkreśla znaczenie uprzednio wypowiedzianego zdania, zaprzeczenia, potwierdzenia. Bardzo często spotykane w języku mówionym. Np.: Ja, hoor lub Nee hoor - brzmi znajomo, prawda? ;) 

I jeszcze jeden żart: 

Er ging een Belg naar de winkel en onder zijn arm had hij een ladder.

Belg poszedł do sklepu z drabiną pod pachą (dosłownie: pod ręką).

Toen vroeg die vrouw van de winkel: "Waarom heb je een ladder bij je?"

Kobieta ze sklepu zapytała go: Czemu masz ze sobą drabinę? 

Waarop de man antwoorde: "Er zijn toch hoge prijzen."

Na co mężczyzna odpowiedział: Przecież są wysokie ceny.

Tu znów mamy słówko, które może nic nie znaczyć albo mieć wiele znaczeń - zależnie od kontekstu. Er. Tutaj nie posiada konkretnego znaczenia, choć jego obecność jest wymagana ze względów gramatycznych. O er długo można pisać - to temat na osobny, długi post. 

I jeszcze słówko de ladder - oznacza drabinę, ale tak samo kobiety nazywają oczko w rajstopach. Obie rzeczy wyglądają wszak podobnie :) 

Wracając zaś do dowcipów - widać więc, że Holendrzy zarzucają Belgom głupotę. Ci zaś nie pozostają dłużni i wytykają swoim sąsiadom skąpstwo. 

Waarom staat een Nederlander in de winter 's morgens met een ei naast de weg?

Dlaczego Holender stoi zimą z rana z jajkiem obok drogi?

Hij wacht tot de strooiwagen langskomt.

Czeka aż będzie przejeżdżała solarka (dosłownie: pojazd posypujący drogi). 

Ten kawał ma dosyć proste słownictwo, prawda? No może poza de strooiwagen - który w Polsce nazywamy piaskarką lub solarką. To w takim razie ostatniego dowcipu nie tłumaczę. Podam tylko kilka pomocniczych słówek:

Hoe kan je zien dat je in Nederland rijdt?

Dan hangt er wc-papier aan de waslijn.

hoe - jak 

zien - widzieć, tutaj: rozpoznać, poznać

rijden - jechać, jeździć

hangen - wisieć

de waslijn - sznur do suszenia prania

No i jak Wam poszło? Dajcie znać w komentarzach. Wersji zawsze może być kilka, więc piszcie śmiało nawet jeśli ktoś przed Wami już przetłumaczy! Bo tłumaczenie jest sztuką - wbrew pozorom :) 

PS. Inspiracją do tego wpisu był post Natalii na Szwecjoblogu o kawałach norwesko - szwedzkich. Potem Pat (Pat i Norway) opowiedziała, z czego śmieją się Norwegowie. Zajrzyjcie koniecznie! 

źródło:

http://plazilla.com/page/4295034078/beglische-moppen-over-nederland

http://www.leukste-moppen.nl/categorie-belgen.html

Zwrot: To pewne! - Zeker weten!

Zdarza się czasem, że ktoś wygłasza truizmy, oczywiste oczywistości lub mówi o rzeczach, które w naszej opinii nie ulegają wątpliwości. Co wtedy powiedzieć? 

Zeker weten! 

 To pewne!

wiedzieć na pewno

Tego zwrotu użył kiedyś piłkarz Suarez:

Ik heb altijd gezegd dat ik ooit terug wil naar Ajax (...) ook als de trainer me niet wil, ga ik toch. Zeker weten!

Zawsze mówiłem, że kiedyś będę chciał wrócić do Ajaxu (...) nawet jeśli trener mnie nie będzie chciał, pójdę. To pewne!

Zwrot ten można też wykorzystywać odmieniając czasownik weten:

Weet jij het zeker?  Wiesz to na pewno?  

Zeker weten! to również nazwa teleturnieju emitowanego w telewizji na przełomie 2008 i 2009 roku. Uczestnikami byli uczniowie klas 8 (rówieśnicy polskich szóstoklasistów) z rodzicami a pytania bazowały na wiedzy potrzebnej do zdania szkolnego egzaminu końcowego. Jeśli chcecie sprawdzić swoją wiedzę, możecie zobaczyć wszystkie odcinki tutaj. To jak, ktoś się odważy? :) Ja spróbowałam i przyznam się Wam, że nie zawsze znałam odpowiedzi na pytania. Dobrze, że szkolne lata mam już za sobą ;) 

Słówko: naaien - szyć

Dziś kilka słów o niewinnym czasowniku, który powinien być używany ostrożnie zwłaszcza przez panie.

naaien

szyć

I cóż w tym niebezpiecznego? To, iż naaien znaczy również oszukać oraz..... mieć stosunek seksualny. Dlatego kobiety zazwyczaj nie mówią, że szyją, tylko robią ubrania - kleren maken. 

Czasem gdy Holender czuje się nabity w butelkę, nabrany, wykorzystany, mówi: 

Ik word genaaid zonder ervan te genieten. 

To zdanie świetnie pokazuje dwuznaczność słówka naaien i własnie dlatego jest trudne do przetłumaczenia. Może jednak ktoś z Was się o to pokusi? :) Podpowiem tylko znaczenie pozostałych wyrazów: 

zonder - bez

genieten - mieć przyjemność

van - z (w kontekście powyższego zdania)

To kto podniesie rękawicę? :) 

Słówko: dowcipniś

Zwany też żartownisiem. Znacie takiego? Dusza towarzystwa, powszechnie lubiany, choć czasem potrafi wyprowadzić z równowagi. 

de grappenmaker

dowcipniś

Jeśli jest to kobieta, możemy też powiedzieć de grappenmaakster. A gdy jest ich więcej - de grappenmakers (w przypadku mężczyzn) lub de grappenmaaksters (w przypadku kobiet). 

Pracowałam kiedyś z taką jedną grappenmaakster. Chowała nam buty lub je podmieniała, nabierała każdego i przy każdej okazji, potrafiła również wsadzić czyjś nos w tort, pytając najpierw niewinnie, czy przypadkiem bita śmietana nie śmierdzi, a następnie jak już delikwent zaczął wąchać - popychała talerzyk nieco bliżej twarzy. Podobno to stary holenderski kawał. Mimo wszystko wybaczaliśmy jej, bo miała w sobie jakiś urok. No i planowaliśmy wieczną zemstę, jednak w pomysłowości nikt jej nie dorównywał. Typowa  grappenmaakster ;) 

Dorsz

Lubicie ryby? Podobno są bardzo zdrowe. A taką jadacie?

de kabeljauw

dorsz

Polując któregoś dnia na obiad w supermarkecie zauważyłam w lodówce taką oto ciekawą nazwę. Mrożonki nie kupiłam, ale po powrocie do domu sprawdziłam znaczenie. Spodobało mi się to słówko. Ryba mniej ;) 

Dorsz (Wikimedia Commons)

Niestety

Są takie zwroty, które choć często używane, w dosłownym tłumaczeniu logiki nie mają za grosz, za to ładnie brzmią, bo się rymują. Do takich należy 

helaas pindakaas 

niestety

Helaas oznacza tyle, co niestety, natomiast pindakaas to masło orzechowe. Co ma piernik do wiatraka? Nic poza rymem. Skąd więc to dziwne zestawienie? Podobno pod koniec lat 80. w szkole w Delft zrozpaczony uczeń użył tego zwrotu po raz pierwszy i wyrażenie to szybko oraz na trwałe wpisało się we współczesny język. I stało się tak popularne jak samo masło orzechowe, zjadane w ogromnych ilościach przez małych i dużych Holenderów ;) 

masło orzechowe (PiccoloNamek, Wikimedia Commons)

A Wy lubicie masło orzechowe? :)

źródło: http://www.goeievraag.nl/vraag/wetenschap/taal/zeggen-mensen-helaas-pindakaas.32055

"Skarbie fryteczko!"

Ten zwrot zapamiętałam z filmu Amazonki (Amazones). Jedna z bohaterek - zwariowana mamuśka witała tak swoje dziecko. Spodobał mi się :)

schatje patatje

 skarbie 

Literalnie trudno to przetłumaczyć. Schatje to zdrobnienie słowa schat - skarb, natomiast patatje - to również zdrobnienie słowa frytka (patat). Jak więc brzmiałoby to po polsku? Skarbusiu fryteczko? ;) Jakoś tak...

Choć częściej jest używany w stosunku do dzieci,  można również w ten sposób zwrócić się do swojej ukochanej, względnie ukochanego :)

Frytki (Wikimedia Commons)

Jak Wam się podoba? Chcielibyście być tak nazywani? :) 

Po prostu

Macie czasem tak, że nie wiadomo, co powiedzieć? Jak wyjaśnić bieg wydarzeń, gdy ktoś pyta: Dlaczego? (Waarom?) lub Jako to? (Hoezo?) Ja tak mam. I używam wtedy bardzo wygodnego zwrotu: 

het is gewoon zo

tak po prostu jest

Można też powiedzieć dat is gewoon zo. Krótko, zwięźle i na każdy temat. Sprytne, nie? ;) 

A oto przykłady wykorzystania tego zwrotu razem z kontekstem:

Gek word ik van scheikunde. Waarom? Het is gewoon zo.  żródło 

Mam bzika na punkcie chemii. Dlaczego? Tak po prostu jest. 

"Had je dit verwacht?"
Oczekiwałeś tego? 

"Nee. Het is gewoon zo gelopen, de weg is heel apart geweest."  żródło
Nie, tak się po prostu złożyło. Droga była bardzo szczególna. 

I jeszcze coś do posłuchania - piosenka Vincenta Bijlo Het is gewoon zo. Podoba mi się wymowa Vincenta - mówi powoli i baaardzo wyraźnie. Sprawdźcie sami! 

Nauka słówek przez sen?

Próbowaliście kiedyś uczyć się przez sen? W podstawówce spałam raz z książkami pod poduszką, bo koleżanki powiedziały, że w ten sposób wiedza sama wejdzie do głowy ;) Niestety, nie weszła. Dlaczego więc dziś przypomniałam sobie o tych dziecięcych sposobach? Gdyż znalazłam właśnie interesujący artykuł na stronie www.nu.nl pod tytułem Woordjes leren in slaap is mogelijk - Nauka słówek przez sen jest możliwa. Przeczytajmy więc dziś fragment tego tekstu razem, zapoznajmy się z wynikami badań i przy okazji nauczmy się kilku nowych słówek :)

Badanie przeprowadzili naukowcy  ze Szwajcarskiej Narodowej Fundacji Naukowej (Swiss National Science Foundation) i opublikowali w czasopiśmie Cerebral Cortex. Oto, co odkryli: 

Het is mogelijk om mensen tijdens hun slaap te stimuleren om woordjes uit een vreemde taal beter in hun geheugen te prenten. 

Als proefpersonen buitenlandse woordjes hebben geleerd, onthouden ze deze woorden relatief goed wanneer ze er tijdens hun slaap nog een keer naar luisteren.

Specifieke hersengolven die optreden in slaapfases buiten de REM-slaap helpen het brein mogelijk om de nieuw geleerde informatie beter te verwerken.

Źródło

het geheugen - pamięć  

prenten - wdrukować

proefpersonen - osoby badane 

onthouden - zapamiętać 

hersengolven - fale mózgowe

optreden - występować 

slaapfases - fazy snu 

de REM-slaap - faza snu REM (faza snu szybkich ruchów gałek ocznych) 

verwerken - opracować, przepracować

I co oni odkryli? Mianowicie osoby, które uczą się słówek w języku obcym, zapamiętują je relatywnie dobrze, jeśli słuchają ich jeszcze raz podczas snu. Prawdopodobnie specyficzne fale mózgowe, które występują poza fazą szybkich ruchów gałek ocznych, pomagają lepiej opracować nowe wiadomości. 

Jeśli jesteście zainteresowani, jak wyglądało badanie i chcecie poznać więcej szczegółów, polecam cały artykuł - tutaj. Przy okazji, ciekawa jestem, kto znajdzie tam błąd - brak litery w prostym wyrazie, który poznaje się zazwyczaj na jednej z pierwszych lekcji niderlandzkiego ;) 

Powodzenia! 

Het-woordjes - słówka rodzaju nijakiego

Nie lubię rodzajników. Choć cieszę się, że język niderlandzki posiada tylko dwa: de i het. Ciągle jednak mam wątpliwości, które rzeczowniki są rodzaju nijakiego, dlatego postanowiłam zrobić sobie ich listę i przypomnieć zasady używania rodzajnika het. Ku pamięci.

Które więc rzeczowniki są rodzaju nijakiego?

1. Wszystkie zdrobnienia, np.:
het stoeltje - krzesełko
het handje - rączka

2. Nazwy języków:
het Nederlands - holenderski
het Pools - polski

3. Nazwy państw i miast (choć rodzajnik jest tu rzadko używany):
het Nederland - Holandia
het Den Haag - Haga

4. Nazwy metali:
het ijzer - żelazo

5. Nazwy sportów:
het voetbal - piłka nożna
het tennis - tenis

6. Dwusylabowe i niektóre trzysylabowe wyrazy zaczynające się na be-, ge-, ver-, ont-. Np.:
het begin - początek
het beklag - skarga
het belang - znaczenie, waga
het bereik - zasięg
het bestuur - zarząd
het gedoe - zamieszanie, robota
het gegeven - dane
het geweer - karabin
het gezang - śpiew, pieśń
het gefluister - gwizd
het verdriet - smutek
het verleden - przeszłość
het verhaal - opowiadanie
het verstand - zrozumienie, pojęcie
het vermogen - możliwości
het verlies - strata
het verkeer - ruch
het vervoer - przewóz
het ontzet - zdumienie, osłupienie,


7. Wyrazy, które kończą się na: - isme, - ment, -se, - um, -aat:
het communisme - komunizm
het surrealisme - surrealizm
het liberalisme - liberalizm
het idealisme - idealizm
het egoïsme - egoizm
het instrument - instrument
het kapsel - fryzura
het museum - muzeum
het resultaat - efekt
het referaat - referat
het mandaat - mandat
het consulaat - konsulat
het ultimatum - ultimatum
het aquarium - akwarium

8. I jeszcze cała lista często używanych rzeczowników, które trudno zaklasyfikować do którejś z powyższych kategorii:

het antwoordapparaat - elektroniczna sekretarka

het balkon - balkon
het boek - książka
het bankbiljet - banknot
het bed - łóżko
het been - noga
het bier - piwo
het bot - kość
het bewijs - dowód
het bloed - krew
het brood - chleb
het bord - tablica

het café - kawiarnia

het dak - dach
het diner - obiad
het dier - zwierzę
het diploma - dyplom
het dorp - wieś

het ei - jajko

het feest - święto, impreza
het formulier - formularz
het fornuis - kuchenka

het gas - gaz
het geld - pieniądze
het glas - szkło

het haar - włos
het hart - serce
het huis - dom
het hotel - hotel
het hoofd - głowa
het horloge - zegarek

het jaar - rok

het kind - dziecko
het kwartier - kwadrans
het kwartaal - kwartał

het laken - prześcieradło
het land - kraj
het licht - światło

het mes - nóż
het moment - moment

het nieuws - wiadomość

het oog - oko
het oor - ucho
het ontbijt - śniadanie

het papier - papier
het paspoort - paszport
het plafond - sufit

het raam - okno
het restaurant - restauracja

het sap - sok
het schema - schemat
het seizoen - sezon
het spek - boczek
het spel - zabawa
het stopcontact - kontakt eletryczny

het terras - taras
het tijdstip - moment
het toilet - toaleta
het trapportaal - schody

het uur - godzina

het werk - praca
het water - woda
het woord - słowo

het vaandel - sztandar
het vertier - rozrywka, odskocznia
het vet - tłuszcz
het vlees - mięso
het vuur - ogień

het zout - sól

Uff, to by było na tyle. Jeśli znacie inne słówka rodzaju nijakiego - piszcie w komentarzach. Zawsze co dwie, trzy i więcej głów to nie jedna :) Przy okazji przypomniałam sobie, że niektóre wyrazy mogą mieć zarówno rodzajnik de jak i het. Ale o tych indywiduach przy innej okazji ;)

żródło:
http://www.dutchgrammar.com/nl/?n=NounsAndArticles.04
https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/de-het-algemene-regels
http://ans.ruhosting.nl/e-ans/03/03/02/04/body.html

Holenderskie znaki drogowe

Znaki drogowe są zazwyczaj rysunkowe lub symboliczne, więc nie ma problemu z ich zrozumieniem również poza granicami Polski. Czasem jednak pod znakami pojawiają się dodatkowe informacje, pisane najczęściej w języku tubylczym i wówczas w głowie kierowcy - turysty bądź imigranta rodzi się znak zapytania. Dlatego dziś prezentuję takie właśnie słowne tablice i znaki drogowe, które można spotkać w Holandii.  
Zacznijmy od informacji dla kierowców samochodów:

FILE - korki - taki napis często pojawia się na wyświetlaczach nad autostradami 

uit - tutaj: zjazd - z autostrady lub drogi szybkiego ruchu.

modder op rijbaan - błoto na drodze

ga terug - zawróć

herhaling - powtórzenie, zakaz wciąż obowiązuje

Zone  P vergunninghouders - strefa parkowania tylko dla osób posiadających odpowiednie zezwolenie. A jak zaparkujesz bez zezwolenia, to ci zablokują koło - patrz rysunek ;)  

Denk aan de watervogels! BROEDTIJD - Pomyśl o ptakach wodnych. Czas rozmnażania (wylęgu). Przyznaję, że na żywo takiego znaku nie widziałam ;)  ponieważ jednak Holendrzy ekologię mają we krwi, natknięcie się na taką informację jest jak najbardziej możliwe.

school - overstekende kinderen - szkoła - dzieci przechodzące przez ulicę

 uitgezonderd werkverkeer - z wyjątkiem samochodów roboczych (budowlanych)

uitgezonderd - z wyjątkiem (rowerów)

ontsteek uw lichten - włącz światła

denk aan uw lichten - pomyśl o światłach

zwaailicht? maak ruimte - migające światło (pojazd uprzywilejowany)? zrób miejsce

stiltegebied - obszar ciszy

wil je blijven leven  - wacht dan even - chcesz pozostać przy życiu - poczekaj chwilę (przed przejazdem kolejowym)

P alleen voor opladen elektrische voertuigen - Parking tylko w celu doładowania pojazdów elektrycznych

P alleen voor eletrische voertuigen - Parking tylko dla pojazdów elektrycznych

fietsstraat - auto te gast - ulica dla rowerów - samochód jest tu gościem

wegsleepregeling van kracht - tu ma zastosowanie zasada usuwania pojazdów (zazwyczaj zaparkowanych wbrew zakazowi)

slecht wegdek - zła nawierzchnia

busbaan - droga dla autobusów (więc zazwyczaj zakaz wjazdu dla samochodów prywatnych)

slagbomen dalen automatisch - zapory opadają automatycznie

let op! drempels - uwaga! progi zwalniające

geldt ook voor andere kleuren - dotyczy również innych kolorów
Znak wytłumaczony "jak krowie na rowie" - widzieliście kiedyś takie dobitne wyjaśnienie zakazu wyprzedzania? :) 






I jeszcze coś dla rowerzystów: 

worden verwijderd - zostaną usunięte (rowery pozostawione w tym  miejscu wbrew zakazowi parkowania)

hier geen fietsen plaatsen - zakaz parkowania rowerów w tym miejscu







A także dla właścicieli psów: 

honden aan de lijn - pies na smyczy

honden toilet - opruimplicht - psia toaleta  - obowiązek sprzątania po psie

honden uitlaatplaats - wybieg dla psów

verboden voor honden - zakaz wstępu dla psów








i kilka ogólnych zakazów i informacji dla każdego: 

camerabewaking - monitoring

verboden toegang - zakaz wstępu

verboden te parkeren - zakaz parkowania
eigen weg / terrein - droga / teren prywatny
verboden toegang - zakaz wstępu
hier waken wij - tutaj my pilnujemy

verboden te roken - zakaz palenia

verboden te vissen voor onbevoegden - zakaz wędkowania dla nieupoważnionych

verboden te zwemmen - zakaz kąpieli

To chyba większość tablic z napisami. A może Wam coś się jeszcze przypomina? Albo notorycznie rzuca w oczy w Waszych okolicach? Lub też zaskoczył Was lub rozbawił jakiś holenderski znak drogowy? Dajcie znać w komentarzach - może w ten sposób stworzymy pełną bazę holenderskich znaków i informacji dla kierowców (i nie tylko). 

Źródło:
http://www.verkeersbordenoverzicht.nl/